Η Πίστη ως Δημιουργική Δύναμη

Από την Πεποίθηση στην Πραγματικότητα – Μια Ετυμολογική και Υπαρξιακή Προσέγγιση

Η λέξη "πίστη" είναι από τις πιο βαριές και ταυτόχρονα παρανοημένες λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά. Για κάποιους σημαίνει τυφλή υποταγή. Για άλλους, ελπίδα. Για τους περισσότερους όμως είναι κάτι που έχει να κάνει αποκλειστικά με το θείο. Όμως η αλήθεια, όπως συχνά συμβαίνει στην ελληνική γλώσσα, είναι πολύ βαθύτερη.

Η Ρίζα της Πίστης: Από το Πείθω στο Πίστις

Η λέξη "πίστις" προέρχεται από το ρήμα πείθω. Δεν είναι απλώς «πιστεύω» – είναι κάτι πολύ πιο ενεργό.

Πείθω σημαίνει: Ενεργώ πάνω σε κάποιον ώστε να τον μετακινήσω. Να του αλλάξω γνώμη. Να τον εμπνεύσω.

Από το "πείθω" προκύπτει το θέμα πιθ-, το οποίο μετασχηματίζεται στο πίστις.

Σύμφωνα με το Μέγα Ετυμολογικόν, η ρίζα συνδέεται επίσης με:

Ελπίζω → προσμονή δημιουργική

Φιλονεικώ → μάχη, αγώνας πειθούς

Πάσχω → βίωμα που εσωτερικεύεται

Άρα η πίστη δεν είναι απλώς μια αποδοχή για κάτι. Είναι μάχη, διαλεκτική και εμπειρία. Είναι μια εσωτερική εργασία που τελικά οδηγεί σε εξωτερική πράξη.

Οι Πολλαπλές Όψεις της Πίστης στην Αρχαία Ελληνική

Στην ελληνική σκέψη, η "πίστις" είχε ένα ευρύ φάσμα σημασιών:

• Εμπιστοσύνη: Πίστη σε ένα πρόσωπο ή υπόσχεση. Ο "πιστός" είναι αυτός που εμπνέει εμπιστοσύνη.

• Πεποίθηση: Εσωτερική βεβαιότητα για κάτι αληθινό ή δυνατό.

• Εγγύηση: Κάτι που παρέχει ασφάλεια ή διαβεβαίωση.

• Συμφωνία / Όρκος: Πίστη ως τήρηση λόγου.

• Οικονομική αξιοπιστία: Εμπορική πίστη, φερεγγυότητα.

Η πίστη δεν κάτι το πρωτίστως θρησκευτικό. Ήταν υπαρξιακή και κοινωνική πρακτική. Και πάνω από όλα, ήταν κάτι το ενεργητικό: οδηγούσε σε συνειδητή πράξη.

Η Φιλοσοφία της Πράξης: Πιστεύω Άρα Πράττω

Η ελληνική σκέψη ποτέ δεν συνέδεσε την πίστη με την παθητική υποταγή. Αντίθετα, η πίστη είναι η εσωτερική σιγουριά ότι αυτό που έχεις συλλάβει μπορεί να υπάρξει. Και επειδή μπορεί να υπάρξει, εσύ πράττεις και έτσι το χτίζεις και το δημιουργείς.

Αυτό είναι το "πιστεύω άρα πράττω". Είναι η πίστη που γεννάει τα έργα. Όχι από κάποιο εξωτερικό φόβο ή από κάποια προσμονή, αλλά από εσωτερική ορμή.

Ο Γκουρτζίεφ και οι Τρεις Πίστεις

Ο Γκουρτζίεφ το εξέφρασε καθαρότατα:

“Η συνειδητή πίστη είναι ελευθερία.

Η συναισθηματική πίστη είναι σκλαβιά.

Η μηχανική πίστη είναι ανοησία.”

Ας δούμε τι εννοεί.

1. Συνειδητή Πίστη – Ελευθερία (Πιστεύω Άρα Πράττω): Η πίστη πηγάζει από την εσωτερική βεβαιότητα. Όχι από τυφλή ελπίδα σε κάτι αλλά μέσα από μια εσωτερική πυξίδα. Ο άνθρωπος γίνεται δημιουργός και συνυπεύθυνος για την πραγματικότητα που γεννάει.

Παραδείγματα στην καθημερινότητα μας:

• Ο επιστήμονας που επιμένει παρά τις αποτυχίες.

• Ο καλλιτέχνης που δημιουργεί ενάντια στην απόρριψη από τους άλλους.

• Ο επιχειρηματίας που οραματίζεται πριν να υπάρξει το προϊόν του.

Αυτοί δεν «ελπίζουν». Πιστεύουν, και αυτό τους κινεί.

2. Συναισθηματική Πίστη – Σκλαβιά (Υποτάσσομαι Άρα Σώζομαι): Εδώ, η πίστη είναι φόβος μεταμφιεσμένος. Είναι η Υπακοή σε κάποια εξωτερική αυθεντία. Αυτό μεταφράζεται σε θρησκευτικός φανατισμό, πολιτική συμμόρφωση και γενικότερα μια διαβαθμισμένη υποταγή.

Παραδείγματα στην καθημερινότητα μας:

• Ο πιστός που ακολουθεί τελετουργίες για να "σωθεί".

• Ο πολίτης που υπακούει χωρίς να συμφωνεί.

• Ο εργαζόμενος που "εκτελεί", χωρίς να συμμετέχει.

Η πίστη εδώ είναι -συναίσθημα- χωρίς κρίση. Και οδηγεί στην εξάρτηση.

3. Μηχανική Πίστη – Ανοησία (Συμμορφώνομαι Άρα Απλώς Υπάρχω): Η πιο ύπουλη μορφή: η πίστη από συνήθεια, χωρίς στοχασμό. Δηλαδή καμία σχέση ούτε με ενεργή πίστη αλλά ούτε καν με υποταγή. Απλώς απουσία.

Παραδείγματα στην καθημερινότητα μας:

• Ο καταναλωτής που ακολουθεί τις τάσεις.

• Ο φοιτητής που αποστηθίζει χωρίς να σκέφτεται.

• Ο πολίτης που ψηφίζει από μηχανικά.

Ο άνθρωπος που ζει στην ρουτίνα, μηχανικά χωρίς να θέτει ερωτήματα. Η ζωή του στην ουσία κυλάει χωρίς επιλογή και χωρίς καμία πυξίδα.

Ποια Πίστη Καθορίζει τη Ζωή μας;

Οι τρεις πίστεις αντανακλούν τρεις τρόπους ύπαρξης. Όμως μόνο η συνειδητή πίστη δημιουργεί ζωή με νόημα.

Γιατί; Μας επαναφέρει στον Λόγο. Στη δύναμή μας να σκεφτούμε, να διαμορφώσουμε, και να εκφράσουμε.

Μας ξυπνάει ως δημιουργούς. Ό,τι πιστεύουμε, τείνει να εκδηλωθεί. Και η πίστη εδώ είναι το όχημα της Ανάμνησης.

Πώς Καλλιεργούμε την Συνειδητή Πίστη Στην Πράξη; 

1. Αμφισβητούμε αυτά που θεωρούμε δεδομένα. Είναι όντως δικά μας;

2. Αναζητούμε αυτό που μας εμπνέει. Τι μας κινεί;

3. Πράττουμε με πρόθεση, όχι με συνήθεια και μηχανικότητα.

4. Αναλαμβάνουμε ευθύνη. Εμείς διαμορφώνουμε τον κόσμο μας.

5. Άκουμε την διαίσθηση μας. 

Η Πίστη Είναι Πράξη Ύπαρξης

Δεν υπάρχει αληθινή ελευθερία χωρίς συνειδητή πίστη. Χωρίς την πεποίθηση ότι αυτό που επιθυμείς μπορεί να υπάρξει, και εσύ είσαι αυτός που μπορεί να το δημιουργήσει.

Η Πίστη δεν είναι να περιμένεις να σωθείς. Είναι να επιλέγεις να σώζεις τον εαυτό σου κάθε μέρα, μέσα από τα έργα σου.